Mowa stanowi nieodłączny element ogólnego rozwoju dziecka oraz podstawowy sposóbporozumiewania się międzyludzkiego. Dla dziecka pojawienie się mowy jest możliwościąkomunikowania się z rodzicami, zgłaszania swoich potrzeb i sprzeciwów. Jeżeli rozwój mowyprzebiega prawidłowo dziecko nie ma kłopotów z formułowaniem poprawnych wypowiedzi.Rozumie mowę innych a zarazem poszerza zakres swojego słownictwa. Jeżeli zaś w trakcierozwoju mowy u dziecka pojawiają się pewne zakłócenia i nieprawidłowości jest to znak dlarodziców, świadczący o potrzebie wsparcia w tym zakresie. Pamiętajmy jednak, że rozwój mowyjest procesem indywidualnym i u każdego dziecka może przebiegać nieco inaczej. W zależności odmożliwości psychofizycznych dziecka i środowiska, z którego pochodzi pewne etapy rozwojumowy u jednych dzieci mogą pojawiać się szybciej u innych zaś wolniej.
Co może niepokoić rodziców w rozwoju mowy dziecka?
- mowa dziecka wyraźnie różniąca się od mowy rówieśników
- brak reakcji na dźwięki lub słabe reagowanie
- nieprawidłowości w budowie narządów artykulacyjnych (język, podniebienie, wargi,żuchwa, zgryz)
- oddychanie przez usta
- nieprawidłowe połykanie
- nadmierne wydzielanie śliny
- nieprawidłowe nagryzanie i żucie
- ssanie palca u dzieci starszych
Rodzice mogą rozwijać mowę dziecka poprzez:
- jak najczęstsze mówienie do dziecka w sposób prawidłowy i staranny, z unikaniem wszelkich spieszczeń
- częste czytanie dziecku (ok. 20 minut dziennie)
- wykazywanie zainteresowania wszelkimi wypowiedziami dziecka
- zachęcanie dziecka do wypowiedzi
- udzielanie odpowiedzi na pytania dziecka
- dbałość o uszy dziecka, niezaniedbywanie wszelkich chorób uszy, ponieważ w innym przypadku mogą spowodować niedosłuch
- dbałość o narządy artykulacyjne (język – ewentualne przecięcie wędzidełka językowego, podniebienie, wargi, żuchwę, zgryz)
- dbałość o górne drogi oddechowe
- kontakt ze specjalistą
- ćwiczenia i zabawy logopedyczne
Ćwiczenia i zabawy logopedyczne przyniosą oczekiwane efekty, jeżeli będą wykonywanesystematycznie i przy wykorzystaniu dobrego samopoczucia dziecka. Powinny być krótkie, jednakdość często powtarzane. Warto także pamiętać o ich różnicowaniu pod względem formy (ćwiczenia,zabawy, logorytmika).
Wiek od 0 do 3 roku życia
Okres niemowlęctwa jest dla dziecka czasem dużych zmian, także w zakresie rozwojumowy. Przez pierwsze miesiące życia dziecko najpierw głuży, później gaworzy i powtarza.
Głużenie występuje ok. 2 – 3 miesiąca życia i charakteryzuje się wydawaniem spontanicznychdźwięków, niewystępujących w języku polskim. Gaworzenie pojawia się ok. 6 miesiąca i sprawia,że dziecko powtarza dźwięki zasłyszane z otoczenia. W okolicach 10 miesiąca życia możnazauważyć u dziecka echolalie, czyli powtarzanie dźwięków z otoczenia, jak również tychwydawanych przez siebie. Dziecko kończące pierwszy rok życia zna samogłoski (a, o, e, u, i, y, i)spółgłoski m, p, b, t, d . Między drugim i trzecim rokiem życia dziecko utrwala te głoski i zaczynaposługiwać się wyrazami. Rozumie mowę innych i poszerza zasób słownictwa czynnego i biernego.Potrafi wymawiać kolejne głoski - pi,bi, mi, t, d, n, ki, j, ś, ź, ć, dź, ch, w, wi, f, fi.
Rodzice mogąwspomóc rozwój mowy dziecka w tym okresie poprzez ćwiczenia i zabawy logopedyczne.
Ćwiczenie nr 1 – Masaż logopedyczny dla niemowlaków i nie tylko
Materiały potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia:
- szczoteczka do mycia zębów dla niemowląt (nakładana na palec)
Opis ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do masażu rodzic dokładnie myje ręce i nakłada szczoteczkę domycia zębów dla niemowląt na palec wskazujący. Jeżeli dziecko jest w dobrym nastroju możerozpocząć masaż, jednak przez cały czas jego trwania rodzic powinien kontrolować zachowaniedziecka i odczytywać jego reakcje. Dla malutkiego dziecka masaż logopedyczny może byćnieprzyjemny, ale nie stanowi to reguły.Masaż warto rozpocząć od języka, ponieważ ma największe znaczenie dla rozwoju mowy.Rodzic dotyka czubek języka dziecka palcem wskazującym z nakładką i delikatnie masuje napowierzchni grzbietowej kolistymi ruchami, stopniowo przesuwając się do nasady języka (domomentu wystąpienia odruchu wymiotnego). Następnie rodzic w ten sam sposób masuje boki idolną powierzchnię języka. Na koniec można złapać język za jego czubek palcem wskazującym ikciukiem i delikatnie rozgniatać. Wykorzystując ten chwyt rodzic może podnieść język delikatniedo góry, przesunąć na boki i lekko cofnąć (należy pamiętać, aby wszystkie ruchy językawykonywać w obrębie jamy ustnej). Po masażu języka rodzic może przejść do masowaniapodniebienia i policzków. Podobnie jak w przypadku języka palcem wskazującym rodzic kreślikoliste ruchy po podniebieniu od dziąseł w stronę gardła, raz po jednej, raz po drugiej stronie linii środkowej. Po podniebieniu przychodzi czas na policzki, które należy masować od wewnętrznejstrony. Kolejnym miejscem masażu są dziąsła. Dolne masujemy od góry do dołu, górne zaśodwrotnie. Warto także wykonać masaż warg. Rodzic układa kciuki pod brodą dziecka a palcamiwskazującymi delikatnie rozciąga i ściąga wargi dziecka. Przy okazji tego masażu możnawypowiadać wyrazy rozpoczynające się na głoski (m, p, b, w, f). Kończąc masaż masujemy jeszczezewnętrzna stronę policzków i mięsień okrężny warg.
Cele ćwiczenia:
- stymulacja rozwoju mowy
- usprawnianie narządów artykulacyjnych
- ćwiczenie zmysłu dotyku
Zabawa nr 1 –Wylosuj ćwiczenie
Materiały potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia:
- kartki papieru technicznego, kolorowe kredki, nożyczki
Opis zabawy:
Rodzic przygotowuje kartki o wymiarach 10cm na 10 cm, na których narysuje lub przykleinastępujące obrazki: filiżankę z gorącą herbatą, konia, źrebaka, ziewającą buzię, całusa, baloniki,sowę, rybkę, wóz strażacki, karetkę pogotowia i koci grzbiet. Przygotowane obrazki rodzic rozkładarysunkiem do dołu na stoliku i prosi dziecko, aby wylosowało jeden kartonik oraz zobaczyło, co należy wykonać. Jeżeli dziecko wylosowało:
- filiżankę z gorącą herbatą – musi na nią podmuchać, żeby ja ostudzić
- konia – musi parsknąć jak duży koń
- źrebaka – powinno pokazać, jak potrafi kląskać
- ziewającą buzię – demonstruje, jak ziewa rano, gdy się przebudzi
- całusa – przesyła całusa rodzicowi
- baloniki – powoli wypuszcza powietrze z nadętych policzków
- sowa – wydaje dźwięk podobny pi pohukiwania sowy (hu-hu)
- wóz strażacki – wydaje dźwięk jadącego wozu strażackiego (e-o-e-o)
- kartka pogotowia – wydaje dźwięk jadącej karetki pogotowia (i-o-i-o)
- koci grzbiet – wypręża język w buzi tak, jak kot wypręża dźwięk.
Zabawa kończy się w momencie odkrycia wszystkich kart i wykonania wszystkich czynności. Zapiękną pracę rodzic nagradza dziecko pochwałą i podaje dziecku wodę do picia, ponieważ może jejpotrzebować po takich ćwiczeniach.
Cele zabawy:
- stymulacja rozwoju mowy
- usprawnienie narządów artykulacyjnych
- stymulacja układu oddechowego
- pobudzanie czucia głębokiego
Wiek od 4 do 6 roku życia (wiek przedszkolny)
Wiek przedszkolny dziecka charakteryzuje się intensywnym rozwojem mowy. Dziecko wwieku czterech lat posługuje się już swoistą mową, wypowiada wszystkie głoski, których nauczyłosię w okresie niemowlęctwa i poniemowlęctwa. Dodatkowo swobodnie realizuje głoski ś, ź, ć, dź,pojawiają się także głoski s, z, c, dz. Dziecko w tym wieku potrafi już budować proste zdania opoprawnej konstrukcji gramatycznej. Mając pięć, sześć lat wymawia najtrudniejsze głoski językapolskiego – sz, ż, cz, dż i r. Rodzice w tym okresie także mogą stymulować rozwój mowy dzieckapoprzez adekwatne ćwiczenia i zabawy.
Ćwiczenie nr 1 – Smaczne ćwiczenia
Materiały potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia:
- chrupki kukurydziane, nutella, andruty lub płatek śniadaniowy, metalowa łyżeczka
Opis zabawy:
Rodzic zaprasza dziecko do smacznego ćwiczenia języka. Przykleja dziecku na wałkudziąsłowym (miejsce tuż za górnymi zębami) kawałek chrupka kukurydzianego, andruta, płatekśniadaniowy lub smaruje wałek dziąsłowy nuttellą. A czubek języka dotyka metalową łyżeczką(dzięki temu dziecko poczuje zimny dotyk i będzie wiedziało, którą częścią języka ma dotykać poszczególnych miejsc w buzi). Zadaniem dziecka jest zlizanie czubkiem języka przyklejonej lubnasmarowanej pyszności tak, żeby nic nie zostało. Ćwiczenie można powtórzyć trzy lub więcejrazy, za każdym razem zmieniając substancję na wałku dziąsłowym. Przed przystąpieniem doćwiczenia warto upewnić się, że dziecko nie ma uczulenia na żaden ze składnikówzaproponowanych smakołyków.
Cele zabawy:
- stymulacja rozwoju mowy
- usprawnianie języka
- utrwalanie właściwego połykania
Zabawa nr 1– Kolorowe piórka
Materiały potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia:
- kolorowe, sztuczne piórka
Opis zabawy:
Rodzic pokazuje dziecku kolorowe piórka i o nich opowiada. Dziecko zapoznaje się z
piórkami, dotyka, podrzuca, łaskocze się. Rodzic może zadać dziecku kilka pytań, np. czy piórka sąciężkie, czy łaskoczą, czy szybko opadają zrzucane?, itp. Następnie rodzic siada razem z dzieckiemdo stolika. Na przeciw siebie rysuje poziomą linię, która będzie jednocześnie metą. Rodzic idziecko na swoich dłoniach kładą po jednym piórku (każde w innym kolorze) i na słowo „start”zaczynają na nie dmuchać. Wygrywa to piórko, które jako pierwsze przekroczy linię mety. Piórkatakże można położyć bezpośrednio na stoliku i dmuchać tak, by się przesuwało po jego blacie. Wtrakcie wykonywania tej zabawy bardzo ważne jest, aby dziecko pobierało powietrze przez nos, anie przez buzię. Podczas wydechu powietrze powinno przedostawać się przez zaokrąglone usta i niezalegać w policzkach.
Cele zabawy:
- stymulacja rozwoju mowy:
- usprawnianie układu oddechowego
- ćwiczenie mięśnia okrężnego warg
- ćwiczenie właściwego toru oddechowego
Źródło: zasoby Internetu
. Wypełnione wnioski należy złożyć osobiście w siedzibie przedszkola w godzinach 10.00 - 12.00 lub 14.00 - 15.30
