Wpływ asymetrii na koordynację ruchową i uczenie się
Ciało człowieka zdaje się składać z dwóch części, które dają złudzenie symetrii. Wydaje się, że prawa i lewa strona ciała stanowią lustrzane odbicie, a zewnętrzny kształt ciała, jak i usytuowanie wewnętrznych narządów parzystych są równomierne, jednak jest to mylne wrażenie, gdyż ludzki organizm już we wczesnym okresie ontogenezy, ujawnia przejawy asymetrii, które stopniowo przyrastają. Asymetria postrzegana jest więc jako typowy, normalny objaw budowy ciała człowieka.
Rozpoznanie nieprawidłowości w zakresie asymetrii
Samo istnienie asymetrii uznaje się za naturalne u człowieka i niestanowiące przeszkodyw funkcjonowaniu organizmu. Niemowlęta po urodzeniu mogą układać się asymetrycznie, preferować jedną stronę ciała, jednak po upływie drugiego, trzeciego miesiąca życia czujność opiekunów powinna wzbudzić skłonność dzieckado wyraźnej preferencji jednej strony ciała, układania się na niej, odwracania głowy w jednym kierunku, patrzenia w jedną stronę, wkładania do buzi tylko jednej ręki, podczas gdy druga ręka bywa zaciśnięta i wycofana.
Jedną z prawidłowości rozwoju fizycznego człowieka jest proces lateralizacji. Dotyczy on tworzenia się czynnościowej przewagi jednego z dwóch symetrycznych organów ciała ludzkiego, np.: ręki, oka, nogi i związany jest z przewagą jednej z półkul mózgowych. Rezultatem tego procesu jest większa sprawność jednej strony ciała , co określane jest mianem asymetrii lub stronnością. Badacze początkowo koncentrowali się jedynie wokół problemu leworęczności, jednak obecnie zauważa się zaburzenia lateralizacji, które dotyczą też innych organów. Nieprawidłowości w zakresie lateralizacji mogą skutkować trudnościami w uczeniu się umiejętności szkolnych, czyli czytania, pisania i liczenia, a także mogą powodować zaburzenia mowy, koordynacji ruchowej oraz orientacji w stronach ciała i orientacji przestrzennej. Stwierdza się , że osoby z zaburzeniami lateralizacji mogą ujawniać gorszą koordynację wzrokowo- ruchową, co w rezultacie powoduje obniżenie szybkości i dokładności ruchów, a w dalszej perspektywie prowadzi do braku ekonomii i harmonii działania.
Dominacja ręki
Pierwsze objawy dominacji ręki obserwuje się już u niemowlęcia w okresie 6-7 miesiąca życia dziecka. Wybieranie jednej ręki nad drugą szczególnie widoczne jest u dzieci około 4 roku życia, a na przełomie wieku przedszkolnego i szkolnego lateralizacja czynności ruchowych rąk jest zazwyczaj stała, choć ostatecznego kształtu nabiera w 12 roku życia. Asymetria funkcji rąk i oka jest więc wykształcona u 7 latków, a późniejsze zmiany dotyczą jedynie wielkości asymetrii dynamicznej.
Wspieranie rozwoju dziecka
Lateralizacja jako prawidłowość wynikająca z naturalnego rozwoju dziecka, przebiega u dzieci w młodszym wieku szkolnym, wywołuje utrwalanie asymetrii funkcji ciała. Asymetria funkcji ciała jest niezbędnym warunkiem skutecznego uczenia się i działania człowieka. W środowisku proces lateralizacji może być stymulowany poprzez celowe działania terapeutyczne.
W pierwszym roku życia może występować symetryczność w ruchach chwytnych rąk, gdyż jest to proces zależny od strony bodźca, co wskazuje na zasadność stymulowania rozwoju dziecka w sposób umożliwiający wybór stronności ciała.
Przyczyny asymetrii
Obserwowana u niemowląt asymetria ułożeniowa może mieć różne przyczyny. Mogą być to nieprawidłowości w procesie pielęgnacji niemowlęcia, polegające na przykład na przystawianiugo stale do jednej piersi, układaniu ciągle na jedną stronę. Może się jednak okazać, że przyczyna tkwi w nieprawidłowym napięciu, kręczu szyi bądź w wadach słuchu lub wzroku, kiedy to dziecko ma potrzebę reagowania na bodźce dobiegające zawsze z tej samej strony. Choć asymetria nie jest jednostką chorobową, należy pamiętać, że może być przyczyną poważniejszych trudności.
Kształtowanie się dominacji stronnej
Na ustalenie dominacji stronnej wpływa wiele czynników, w tym uwarunkowania genetyczne, z jakimi rodzi się dziecko. Proces lateralizacji rozpoczyna się w życiu płodowym i często kończy się około 3 roku życia, jednak istnieją osoby u których trwa on dłużej, nawet do 7 czy 12 roku życia. Istnieją dane, że brak określenia lateralizacji do 3 roku życia może wpływać na opóźnienie dominacji półkulowej, co bezpośrednio wiąże się z funkcjonowaniem ośrodków odpowiedzialnych za przetwarzanie bodźców językowych. Stwierdza się, że brak wyboru ręki może powodować trudności w nauce, koncentracji i prawidłowej artykulacji, może się ujawniać opóźnionym rozwojem mowy, kłopotami w rozumieniu przekazu słownego w hałasie, trudnościami w uczeniu się sekwencji ruchowych, koncentracji na słuchaniu tekstu czytanego.
Prawidłowa pielęgnacja dziecka od narodzin, dbałość o zróżnicowane pozycje i dostarczanie bodźców z obu stron ciała, kontrola fizjoterapeutyczna, a w razie wskazań- podjęcie procedur fizjoterapeutycznych oraz baczna obserwacja preferencji dziecka, umożliwienie mu dokonywania wyboru stronności ręki wraz ze strategiami służącymi odciążaniu nadmiernie obciążonej kończyny podczas uprawiania sportu, pracy mogą przyczynić się do poprawy stanu zdrowia, jakości życia człowieka. Budowanie właściwego tonusu mięśniowego, niwelowanie nieprawidłowości ze strony ze strony układu szkieletowo- mięśniowego działają wspierająco na przyjmowanie symetrycznej postawy ciała, zapobiegają powstawaniu wad postawy. Czujność specjalistów pracujących z dziećmi dotycząca preferencji stron ciała i posługiwania się nimi w sposób właściwy do zadania i zgodnie z wewnętrznymi skłonnościami do lateralizacji pomoże wykształcić prawidłowe nawyki.