Rodzice często nie uświadamiają sobie tego, że ich dziecko ma wadę wymowy; są tak osłuchani z wymową dziecka, że nawet, jeśli mowę ono zniekształca, to uważają ja za normalną. Inni natomiast wiedzą, że ich dziecko źle wymawia, ale cierpliwie czekają, aż „z tego wyrośnie”. Jednak początkowo nieznaczne trudności, jeśli nie są usunięte w porę, utrwalają się i z czasem stają się wadami wymowy, z którymi szybko sobie poradzi logopeda, ale długo może trwać etap utrwalania i automatyzacji nowych dla dziecka wzorców mowy. Nie wszyscy rodzice zdają sobie sprawę, jak przykre dla dziecka bywają następstwa wadliwej wymowy. Dziecko wyśmiewane przez kolegów lub nawet przez rodziców, którzy sądzą, że w ten sposób zmuszą lub zmobilizują je przez działania „na ambicje” do dobrej wymowy dość szybko traci zaufanie do otoczenia, zaczyna unikać rówieśników, traci zainteresowanie rozmowami, nie lubi odpowiadać na pytania, staje się małomówne. W którym więc momencie zdecydować się na wizytę u logopedy? Tu zdania są podzielone. Bywają rodzice, którzy czekają aż problem samoistnie minie, co sprzyja utrwalaniu się wady i sprawia, że jej likwidacja będzie wymagała w przyszłości od nich samych i dziecka więcej czasu i pracy. Bywają też i tacy, którzy zgłaszają się po poradę już z 3-latkiem, gdyż zaniepokojeni są faktem, że jeszcze nie wymawia głosek sz, ż, cz, dż lub r.

 W tej drugiej sytuacji uzyskają rodzice poradę taką, że ich dziecko ma prawo w wieku 3 lat nie wymawiać głosek szumiących i syczących oraz „r” i o ile nie ma innych wskazań, to z poprawą wymowy rzeczywiście można jakiś czas poczekać. Zanim, więc zaczniemy niepotrzebnie się martwić o dalszy rozwój mowy dziecka warto poznać normy rozwojowe mowy, czyli na jakim etapie pojawiają się w rozwoju poszczególne głoski i do jakiego typu „błędów” dziecko ma prawo na swoim etapie rozwoju. Nie powinno się zdarzyć, że zgłaszamy się z dzieckiem po poradę logopedyczną dopiero w wieku 6 lat, czyli w okresie, gdy zaczyna już naukę czytania i pisania. A zatem niezwłocznie udaj się do logopedy, gdy:

-dziecko podczas artykulacji wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę, bo na każdym etapie wiekowym jest to wada, która się nie wycofa samoistnie, a w przyszłości może spowodować seplenienie;
-niepokojące są zmiany anatomiczne w budowie narządów mowy;
-istnieją wątpliwości czy dziecko dobrze słyszy;
-dziecko nawykowo mówi przez nos;
-dziecko po ukończeniu 4 r.ż. zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne: „d” na „t” (np. zamiast domek mówi tomek), „w” na „f” (zamiast woda mówi fota), „g” na „k” (zamiast głowa mówi kłowa), „b” na „p” (zamiast buda mówi puta);
-dziecko pod koniec 3 r.ż. nie wymawia którejkolwiek z samogłosek ustnych: a, o, u, e, i, y;
-dziecko zniekształca głoski, np. wymawia „r” gardłowo. Ale trzeba wiedzieć, że zastępowanie głosek trudniejszych łatwiejszymi nie jest wadą ale swoistą cechą rozwoju mowy. Jeżeli jednak podczas wymawiania głosek dziecko nie zastępuje jej inną znaną w języku polskim, ale używa „obcego” dla nas dźwięku, wówczas warto zanotować sobie słowa, w których to ma miejsce i skonsultować to z logopedą;
-dziecko wyraźnie jąka się (miewa częste blokady i uporczywe powtarzanie jakiejś głoski lub utrudniony start mowy). Jednakże, jeśli zauważymy u dziecka lekkie zacinanie, powtarzanie sylab nie wpadajmy w panikę - może to być typowa, fizjologiczna niepłynność mowy. Bierze się ona stąd, że w wieku przedszkolnym rozwój myślenia i zasób słownictwa biernego, (co dziecko rozumie) rozwija się szybciej niż jego umiejętności wypowiadania swoich myśli, a to może powodować rozwojową niepłynność mowy. Jeśli jednak problem będzie się nasilał, potrzebna jest szybka konsultacja ze specjalistą.

 Trudno oczekiwać od specjalisty szybkich efektów terapeutycznych, gdy zajęcia odbywają się raz w tygodniu, a przez pozostały czas dziecko używa swoich wadliwych, nawykowych wzorców mowy. Do stymulacji czy korekty wadliwej wymowy nie potrzeba aż tyle czasu, by nawet zapracowani rodzice nie mogli go sobie odpowiednio zagospodarować - to tylko kwestia chęci i umiejętnego zbudowania kontaktu z dzieckiem. Trzeba traktować je najzupełniej normalnie, a jeśli mamy pomagać - to dyskretnie i skutecznie. Opłaca się cierpliwość, łagodność i wyrozumiałość ze strony rodziców - to niezbędny warunek uzyskania oczekiwanych rezultatów. Kary, krzyki, wyśmiewanie dziecka i zmuszanie do ćwiczeń zniechęca do pracy nad wymową. Dzieci ćwiczą chętniej, gdy zabawy i gry, które im proponujemy trwają krótko, a każdy ich najdrobniejszy sukces jest nagradzany. Zadaniem rodziców jest, więc dostarczanie dziecku prawidłowych wzorców mowy i osłuchanie dziecka z poprawnym brzmieniem głosek, których ono jeszcze nie wymawia (wspólne oglądanie obrazków i nazywanie osób, przedmiotów i czynności, czytanie wierszy i opowiadań, układanie puzzli i nazywanie odnajdywanych szczegółów układanki). Często bywa tak, że, gdy dziecko dobrze osłucha się z brzmieniem głoski, podejmuje próby jej odtwarzania, ale nie należy tego momentu przyspieszać, ani przeceniać możliwości dziecka, bo przy wielu nieudanych próbach szybko się zniechęci. Zdarza się, że dziecko samo odkryje prawidłowe artykulacje mogąc obserwować aparat mowy swojej mamy lub taty, ale największą sztuką rodziców jest sprawienie, by dziecko naprawdę chciało podejmować wspólne ćwiczenia i związane z nimi zabawy. Jeżeli jednak to się nie udaje, to przyda się pomoc logopedy

Co to są głoski - przykłady głosek

Podczas nauki głoskowania warto jak zawsze i przy wszystkim zacząć od prostych 2-3 głoskowych wyrazów, np.:

• d-o-m,
• s-o-k,
• r-o-k,
• o-k-o,
• n-o-s,
• m-r-o-k,
• s-m-o-k,
• n-o-c.

Dodatkowo ćwiczmy z dzieckiem zarazem analizę jak i syntezę słuchową, np. rodzic mówi wyraz nos, a dziecko głoskuje n-o-s – to jest analiza słuchowa wyrazów. Lub rodzic głoskuje n-o-s, a dziecko mówi nos– to jest synteza słuchowa wyrazów. Oba rodzaje ćwiczeń są szalenie ważne.

Kolejny ważny problem pojawia się w trakcie głoskowania podczas występowania w wyrazie głoski „i”. Gdy "i" występuje miedzy spółgłoskami, zmiękcza spółgłoskę poprzedzającą i jest wówczas samodzielną głoską, np.:

• p’-i-n-g-w’-i-n (pingwin),
• p’-i-s-t-o-l-e-t (pistolet),
• w’-i-d-ł-y (widły),
• A-l’-i-n-a (Alina).

„I” nie jest samodzielną głoską, gdy występuje między spółgłoska a samogłoską i jedynie zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę, np.:

• g’-e-s (3 głoski), ale g-i-e-s (4 litery),
• m’-o-t-ł-a (5 głosek), ale m-i-o-t-ł-a (6 liter)

Głoski - przykłady

Zatem jak głoskujemy, oto przykłady:

liczba liter: liczba głosek:

• rzeczka r-z-e-c-z-k-a (7) rz-e-cz-k-a (5)
• Pszczyna P-s-z-c-z-y-n-a (8) P-sz-cz-y-n-a (6)
• brzuszek b-r-z-u-s-z-e-k (8) b-rz-u-sz-e-k (6)
• porzeczka p-o-r-z-e-c-z-k-a (9) p-o-rz-e-cz-k-a (7)
• chrzan c-h-r-z-a-n (6) ch-rz-a-n (4)
• narzędzia n-a-r-z-ę-d-z-i-a (9) n-a-rz-ę-dz’-a (6)
• Puchatek P-u-c-h-a-t-e-k (8) P-u-ch-a-t-e-k (7)
• krzaczek k-r-z-a-c-z-e-k (8) k-rz-a-cz-e-k (6)
• przyjaciel p-r-z-y-j-a-c-i-e-l (10) p-rz-y-j-a-c’-e-l (8)
• chusteczka c-h-u-s-t-e-c-z-k-a (10) ch-u-s-t-e-cz-k-a (8)
• móżdżek m-ó-ż-d-ż-e-k (7) m-ó-ż-dż-e-k (6)
• szczeniak s-z-c-z-e-n-i-a-k (9) sz-cz-e-n’-a-k (6)
• pszczoła p-s-z-c-z-o-ł-a (8) p-sz-cz-o-ł-a (6)
• grzechotka g-r-z-e-c-h-o-t-k-a (10) g-rz-e-ch-o-t-k-a (8)
• Szczawnica S-z-c-z-a-w-n-i-c-a (10) Sz-cz-a-w-n’-i-c-a (8)
• bracia b-r-a-c-i-a (6) b-r-a-c’-a (5)
• miesięczniki m-i-e-s-i-ę-c-z-n-i-k-i (12) m-i-e-s’-ę-cz-n’-k-i (9)
• łodzianin ł-o-d-z-i-a-n-i-n (9) ł-o-dz’-a- n’-n (6)

Litery a głoski - przykłady zadań

Poniżej znajdują się zadania pomagające dziecku, szczególnie temu na starcie szkolnym, odróżnić głoskę od litery, pomóc w przezwyciężeniu trudności w nauce czytania i pisania, nauce wyodrębniania wyrazów w zdaniu, wyodrębniania głosek w wyrazach w następującej kolejności: w nagłosie, śródgłosie i wygłosie, dokonywania dźwiękowej analizy wyrazów, dokonywania syntezy słuchowej wyrazów jednosylabowych i wielosylabowych.

Poza tym również rozwijają pamięć wzrokową, słuchową, koncentrację uwagi, orientację w kierunkach, stronach, początek, koniec, koordynację wzrokowo-ruchowo-słuchową wyrazu oraz logiczne myślenie. Pozwalają na wielokrotne powtarzanie tych czynności, które zawodzą u dziecka, a są niezbędne do opanowania umiejętności niezbędnych w zakresie analizy i syntezy słuchowej w tempie dostosowanym do indywidualnych potrzeb i możliwości poznawczych danego dziecka.

W trakcie przygotowywania dziecka do podjęcia nauki szkolnej ważne jest również niezaniedbywanie opieki nad ostatnią fazą kształtowania się mowy. Chodzi tu nie tylko o bogaty jak na wiek dziecka zasób słownictwa, o odpowiednią formę wypowiedzi, ale też o czystą i wyraźną mowę. U sześciolatków mowa powinna już być opanowana pod względem dźwiękowym. Poniżej znajdują się także ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, ćwiczenia oddechowe, rytmizujące i ćwiczenia słuchu fonematycznego.

Głoski - przykłady ćwiczeń

1. Wypisz samogłoski i spółgłoski z podanych wyrazów: lew, atlas, sowa, żaba, los, ryba, mydło, kapusta, burak, bocian, lemur, koc, meble, miodek, klasa, chłopiec, droga, kotek, rzepa, szkoła, wakacje, pole, może, sałata, chmury, chór, płot, trawa, narty, piesek, podłoga, samochód, noc.

2. Wymyśl i zapisz po 5 wyrazów:

• jednosylabowych:
• dwusylabowych:
• trzysylabowych:

3. Wysłuchiwanie głosek w wyrazach. Co słyszysz:

a) na początku wyrazu – w nagłosie:

• Ala, Ola, Ula, Ela, osa, ule, ekran, auto, sowa, rak, buda, sok, fajka, cena, zebra, rok, guma, waga, tort, mak, łania, buty, nora, kasa.

b) w środku wyrazu – w śródgłosie:

• noc, koc, kot, tak, las, osa, żuk, dom, nos, pół, byk, sok, bar, rok, bat, bób, bór, bok, bis, bus, tuż, tik, mak, sos, łan, pas, dym, Jan.

c) na końcu wyrazu – w wygłosie:

• las, kwiat, dom, ziemniak, sok, chrzan, len, burak, lok, pomidor, pole, osa, drewno, sala, rzeka, lato, słońce, koce, lalka, kosze, domy.

4. Zgadnij jaki to wyraz:

a) metoda sylabowa:

• bu-ty, ka-wa, za-ku-py, sza-fa, dra-bi-na, sa-ła-ta, ło-pa-ta, ka-na-pa, pa-ra-sol, ja-go-da, ry-ba, sa-mo-lot, mu-cha.

b) metoda głoskowa:

• d-o-m, d-y-m, o-k-o, s-o-k, l-o-k, l-o-d-y, b-u-t-y, w-o-d-a, w-a-g-a, s-a-ł-a-t-a, b-a-l-o-n, b-u-r-a-k, m-a-k.

5. Powtórz następujące sylaby (bez sensu, które nie tworzą wyrazu):

• ra do, ma da, so na, wa ka, za do ra, sa ta ra, wa go ri, wa ka na, na ze lu, la ce go su.

6. Z jakich liter składa się dany wyraz, jakie litery napiszesz w wyrazach:

• Ela, sok, dom, mapa, kot, foka, płot, baca, agrest, motyl, samolot, kaloryfer.

7. Zabawy naśladowczo-słuchowe. Dziecko naśladuje, udaje odgłosy wybranych zwierząt, narzędzi, ludzi:

• nadmiar pary w lokomotywie – fffffff,
• odgłos karetki pogotowia- ijaijaija,
• kwakanie kaczki - kwa kwakwa,
• odgłos gdy pada deszcz – kap kapkap,
• szczekanie psa – hau, hau, hau,
• dźwięk dzwonka – dzyń dzyńdzyń,
• brzęczenie muchy – bzzzz,
• piszczenie myszy – pi pipi,
• syczenie węża – ssssssss,
• parskanie jak konik,
• płacz małego dziecka – łełełe,
• naśladowanie rechotania żabek,
• miauczenie kota- miauu, miauu,
• kichanie chorego człowieka,
• gdakanie kury – ko,ko,ko,
• gęganie gęsi – gę, gę, gę

8. Ćwiczenia słuchowe – rozwijające wrażliwość na dźwięk, rytm, melodię i ton mowy:

a) dziecko siedzi z zamkniętymi oczami i odgaduje odgłosy dochodzące z ulicy – „wsłuchiwanie się w ciszę”, rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków - szmery, stukanie, chodzenie, mowa. 

b) rozpoznawanie różnych rzeczy zamkniętych w pudełku przez potrząsanie nim - groch, kasza, gwoździe, ryż, guziki, cukierki.

c) uderzanie dwoma klockami o siebie, łyżeczką w pustą szklankę, klaskanie, tupanie, krzyczenie, darcie papieru, gniecenie papieru, lanie wody, wypuszczanie powietrza, np. z balonika.

d) różnicowanie dźwięków wydobywanych przez pojazdy - samochodu, motoru, pociągu, samolotu, autobusu, tramwaju.

e) rozpoznawanie określonych sylab wśród innych sylab / pa, ta, ba, da,/ ta, ba, ta / bu, da, zu, pi/ le, ly, po, no/ ty, za, bu, to/.

f) rozpoznawanie poszczególnych nazw zwierząt po ich głosie.

g) rozpoznawanie różnych znanych melodii, piosenek dziecka.

9. Ćwiczenia słuchowe w rozróżnianiu wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską - zmiana znaczenia wyrazu. Znajdź czym różnią się te pary wyrazów, np: lody – loty,

• domek – Tomek,
• pasek – piasek,
• gapa – kapa,
• dama – tama,
• koza – kosa,
• bal-pal,
• bąk – pąk,
• kasa – kasza,
• kos – kosz,
• bułka – półka,
• rak-lak,
• góra – kura,
• rok-lok,
• kos – kosz,
• sale-szale.

10. Ćwiczenia oddechowe, prosimy dziecko, aby pokazała jak potrafi: dmuchać bańki, świeczkę, gorącą zupę, chuchać na szybę, lustro, gwizdać, głośno i beztrosko śmiać się.

11. Powtarzające się głoski:

a) powiedz, które wyrazy rozpoczynają się od takiej samej głoski:

• mysz, mucha, malec, smok, moc, mleko, mama, tata, mata, most, noc, masło, miska.

b) powiedź, które wyrazy kończą się na taką samą głoskę:

• apaszka, myszka, chorągiewka, osa, noc, guma, cena, nora, rzeka, koc, trop, fajka, foka, Ala, lalka, zebra.

c) W nazwie którego wyrazu występuje głoska „p”:

• paproć, przepraszam, opona, kanapa, kapusta, mapa, napiwek, nietoperz, naprawić.

12. Domino fonetyczne. Dziecko zaczyna następny wyraz od takiej głoski na jaka kończył się wyraz poprzedni, np:

• noc – cukier- rak – kret – termometr, itd.

13. Wyodrębnianie wyrazów krótszych ukrytych w wyrazach dłuższych, np.:

• chusteczka (teczka), tort (tor), kubeczki (beczki), pisanki (sanki), jaskółka (kółka), laska (las), listek (lis).

14. Ćwiczenie pamięci słuchowej, koncentracji uwagi i orientacji przestrzennej. Rzucamy do dziecka piłkę wymawiając dowolną sylabę, np.: „ba”. Dziecko łapie piłkę i kończy wyraz dowolną sylabą, aby tworzyło spójny wyraz, np.: „ran”.

Źródło: https://www.mjakmama24.pl/edukacja/pomoc-w-nauce/gloski-przyklady-aa-RZFj-caSE-AqfM.html

1. PRZENOSZENIE PŁATKÓW ZA POMOCĄ SŁOMKI

• wzmocnienie mięśni pierścienia zwierającego gardło
• wzmocnienie mięśni warg i policzków
• ćwiczenie oddechowe

pomoce: płatki śniadaniowe, słomka, 2 talerze

Przebieg:

A: Na jeden z talerzyków wsypujemy płatki (garść). Następnie, prosimy dziecko aby poprzez zasysanie słomki przeniosło płatki na drugi talerz.

B: Na jeden talerz wsypujemy płatki, a dziecko za pomocą słomki zdmuchuje je.

DOBRA RADA: Słomka umiejscowiona po środku warg. Słomkę trzymają wargi a nie zęby!

1. PIJEMY SOK/MUS

• wzmocnienie mięśni pierścienia zwierającego gardło
• wzmocnienie mięśni warg i policzków
• wydłużenie fazy wydechowe

Pomoce: szklanka z sokiem (najlepiej przecier owocowy/mus/jogurt – gęsty napój), słomka

Przebieg: Dziecko na zmianę pije napój i robi bąbelki w szklance.

1. OWOCOWA RODZINKA PALUSZKÓW

• wzmacnianie mięśni języka
• wzmocnienie mięśnia okrężnego warg
• ćwiczenie napinania i rozluźniania czubka języka

Pomoce: maliny, talerz

Przebieg: Dziecko nakłada maliny na  palce dowolnej ręki, a potem każdą malinę ściąga czubkiem języka, miażdży ją językiem o podniebienie i dopiero wtedy malina jest gotowa do połknięcia.

1. LUBIĘ JEŚĆ WARZYWA I OWOCE

• ćwiczenia prawidłowego odgryzania i żucia
• warzywa/owoce, talerz

Przebieg: Rodzic wspólnie z dzieckiem przygotowuje warzywa/owoce, myje, kroi np.   marchewka, ogórek, papryka, kalarepa, rzodkiewka, jabłko, kiwi, truskawki itp. Wspólnie z dzieckiem kroimy owoce, pamiętając aby nie było to zbyt małe kawałki, ponieważ dziecko musi mieć możliwość odgryzienia i żucia. Następnie układamy na talerzyku owocowo-warzywny obrazek. Prosimy, żeby dziecko zjadało po kolei warzywa i owoce odgryzając je przednimi zębami, a gryząc trzonowymi.

WAŻNE!   Podczas żucia wargi dziecka są domknięte, a żuchwa wykonuje ruchy okrężne.

1. ŻELKOWE MISIE

• wzmacnianie mięśni języka
• wzmocnienie mięśnia okrężnego warg
• ćwiczenie napinania i rozluźniania czubka języka

Pomoce: misie żelki, talerz

Przebieg:

A: Prosimy, aby dziecko otworzyło buzię, język ułożyło płasko. Kładziemy mu żelka na środku języka, tak aby „miś” nie spadł. Pomagamy nucić „misiową kołysankę” np.: „aaaaa”, „eeeee”. Gdy „miś zaśnie”, można go w nagrodę zjeść…

WAŻNE! Żelek nie powinien spadać z języka.

B: Rozsypujemy na talerzyku kilka żelków. Prosimy, żeby dziecko trzymało żelka przed swoimi ustami i na przemian „dawało misiowi całusa” i „łaskotało językiem”

WAŻNE! Podczas „całowania misia” usta dziecka układają się w dzióbek, a podczas „łaskotania misia” żuchwa pozostaje nieruchoma i „nie ćwiczy” razem z językiem. Na początku, zanim dziecko dojdzie do wprawy można przytrzymać żuchwę.

1. CZEKOLADOWE LODY

• ćwiczenia ruchomości czubka języka
• ćwiczenia pionizacji języka
•  uwrażliwianie czubka języka i podniebienia twardego

Pomoce: krem czekoladowy/miód/dżem, chrupki kukurydziane, drewniana szpatułka lub łyżeczka

Przebieg:

A: Smarujemy kremem czekoladowym/miodem lub dżemem łyżeczkę. Dziecko otwiera szeroko buzię i czubkiem języka zlizuje smakołyk z łyżeczki/szpatułki.

B: Smarujemy kremem czekoladowym/miodem lub dżemem łyżeczkę. Dziecko zlizuje czubkiem języka smakołyk, a następnie dotyka podniebienia twardego (miejsce za górnymi zębami).

C: Rodzic smaruje dziecku podniebienie twardego (miejsce za górnymi zębami) wykorzystując wybrany smakołyk a dziecko zlizuje go czubkiem języka.

D: Rodzic przykleja dziecku do podniebienia kawałek chrupki kukurydzianej a dziecko czubkiem języka próbuje go usunąć.

WAŻNE: Dbając o zdrowie i bezpieczeństwo naszych dzieci, wszystkie powyższe ćwiczenia Rodzic wykonuje wspólnie z dzieckiem!

Wesołej zabawy!

Źródło: zasoby Internetu

Co to jest wędzidełko podjęzykowe?

Wędzidełko podjęzykowe to włóknisty twór, który łączy dolną część języka z dnem jamy ustnej. Składa się on z błony śluzowej- tkanek miękkich i elastycznych zarazem (potocznie zwany żyłką pod językiem). Najlepiej widać go kiedy próbujemy unieść język do górnych zębów. Wtedy, kiedy jest  on odpowiedniej długości możemy dotknąć czubkiem języka we wszystkie miejsca w jamie ustnej. [1]

Skrócenie wędzidełka przejawia się brakiem możliwości uniesienia czubka języka ku górze przy szeroko otwartej buzi-odwiedzionej żuchwie, do wałka dziąsłowego. Przy takich próbach  język ulega silnemu przytrzymaniu przy dnie jamy ustnej, często tworząc na koronie (obrzeżu) języka serduszkowate wgłębienie (jednak nie zawsze). Kiedyś sądzone, że „im większe wcięcie znajduje się pośrodku czubka języka, tym bardziej skrócone jest wędzidełko” [2]– dziś już wiemy, że jest to nieprawda.

Jest najczęściej spotykaną wadą anatomiczną jamy ustnej!

Kto dokonuje oceny długości wędzidełka?

Oceny wędzidełka dokonuje logopeda w porozumieniu z innymi specjalistami tj. chirurgiem i laryngologiem.

Logopeda wykonuje badanie, w czasie którego obserwuje język  w konkretnych jego ruchach (m.in. unoszenie go za górne zęby i na brodę, zakrywanie językiem górnej wargi).Na tej podstawie dokonuje oceny w jakim stopniu dane wędzidełko jest skrócone. Uwaga- czasem logopeda potrzebuje kilku spotkań lub kilku tygodni terapii by móc dokładnie ocenić wędzidełko i jego możliwości. Jego ocena nie jest często taka oczywista szczególnie w przypadku wędzidełek skróconych w stopniu średnim lub nieznacznym.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w budowie wędzidełka,  kieruje pacjenta do właściwego specjalisty (laryngolog, chirurg, foniatra, ortodonta, stomatolog.) To właśnie oni podejmują ostateczną decyzję o przecięciu wędzidełka tj. zabiegu frenotomii.

Po czym poznamy, że dziecko może mieć skrócone wędzidełko:?

-Język przy  uniesieniu go do góry, nie sięga za górne siekacze

-Przy wyciąganiu języka na brodę pojawia się serduszko (chociaż nie zawsze się ono pojawia nawet przy bardzo skróconym wędzidełku)

-Ból przy wykonywanych ćwiczeniach

-Ograniczenia swobody (nie wszędzie w jamie ustnej język może dotrzeć)

-Ślinienie się (nie zawsze!!!!)

-Zgłaszane przez rodziców problemy z karmieniem w dzieciństwie (nie zawsze!!!!)

Jakie są konsekwencje zbyt krótkiego wędzidełka podjęzykowego?

Niesłusznie uważa się, że jedyną konsekwencją wynikającą ze skróconego wędzidełka językowego są wady wymowy. Wada wymowy jest konsekwencją ostateczną, najbardziej widoczną i najłatwiejszą do oceny nawet przez samych rodziców , ale nie jedyną. Jest ona wtórna.

Konsekwencje pierwotne takie jak:

Niewłaściwa długość wędzidełka ogranicza ruchy języka, co prowadzi do nieprawidłowego wzorca ssania, połykania i żucia ( brak pionizacji języka).

Dzieci ze skróconym wędzidełkiem nie są w stanie wykonać odruchu ssania w sposób prawidłowy. Skrócone wędzidełko nie pozwala im na uniesienie języka w odpowiedni sposób do góry tak jak w naturalny sposób robi to noworodek podczas karmienia piersią tj. dociśniecie brodawki do wałka dziąsłowego i wytłoczenie z niej pokarmu a następnie przesuniecie jej za pomocą języka ku tyłowi do połknięcia.) Taki odruch ssania u niemowlęcia z przyrośniętym wędzidełkiem jest niemożliwy do wykonania. Język mocno przyrośnięty do dna jamy ustnej nie podniesie się do góry- noworodek szuka wiec sposobu zastępczego.  Jego odruch ssania jest odruchem nieefektywnym, niewydajnym, wymaga znacznie większego wysiłku mięśni języka. U noworodka z prawidłowym wędzidełkiem językowym najmocniej podczas karmienia pracuje czubek języka ( tzw. apeks) co w genialny sposób doskonali jego sprawność. U noworodka ze skróconym wędzidełkiem najbardziej aktywna częścią języka  jest jego środek .Takie dzieci płaczą podczas karmienia, nagle przerywają ssanie,  czasem nie chcą jeść w ogóle, nie najadają się a najczęściej widać u nich wyraźny wysiłek związany z pobieraniem pokarmu

Od pierwszych dni życia, kształtuje się u nich nieprawidłowy wzorzec związany ze ssaniem i połykaniem co wiąże się z ogromnymi konsekwencjami. Te same dzieci w momencie zmiany konsystencji spożywanych pokarmów, będą miały problem z żuciem  a odruchowa przecież reakcja połykania utrwala się nieprawidłowo – z płasko ułożonym językiem i/ lub z wsuwaniem go między zęby. Wszystko to w dalszej konsekwencji prowadzi do wady zgryzu

Kształtuje się wada zgryzu i ślinienie się

Nieprawidłowości związane z językiem kształtują się również w jego pozycji spoczynkowej. Język zalega na dnie jamy ustnej, uniemożliwiając w ten sposób odpowiedni odpływ śliny. Efektem tego zjawiska jest zbieranie się dość dużej ilości śliny pod językiem i częste jej wyciekanie.

Nieprawidłowa artykulacja wielu głosek

Konsekwencją wtórną skróconego wędzidełka, związanych z nim nieprawidłowych wzorców  ssania i połykania, następnie żucia a także wady zgryzu, są wady wymowy. Często dopiero teraz zauważa się u dzieci skrócone wędzidełko zaniedbując jego ważna role od pierwszych dni życia dziecka.

W języku polskim prawidłowa wymowa wielu głosek wymaga uniesienia czubka języka do górnego wałka dziąsłowego. Przy skróconym wędzidełku taka pozycja języka jest niemożliwa. Wówczas dziecko nie wymawia niektórych głosek lub wymawia je w sposób niewłaściwy.

Skrócone wędzidełko językowe sprzyja rozwojowi choroby przyzębia, zanikom kostnym i odkładaniu się kamienia nazębnego.

Kiedy najlepiej wykonać zabieg podcięcia wędzidełka językowego:

Im wcześniej wykona się zabieg frenotomii tym lepiej. Wykonując ten zabieg wcześnie stwarzamy dziecku możliwość prawidłowych wzorców zarówno fizjologiczno-pokarmowych (ssanie, połykanie, żucie) ale także artykulacyjnych. Usuwamy przeszkodę, która niezlikwidowana zaowocuje w późniejszym czasie dużą ilością trudności i niepowodzeń. Oszczędzamy także dziecku stresu związanego z takim zabiegiem w przyszłości.

Im wcześniej zostanie wykryty ten  problem, tym łatwiej będzie go skutecznie wyeliminować. Niestety, rodzice często zgłaszają się do lekarza dopiero wtedy, gdy ich dziecko rozpoczyna naukę w szkole.

Zabieg podcięcia wędzidełka można wykonać w każdym wieku. Zarówno u dzieci (najlepiej od razu po urodzeniu) jak i u osób dorosłych.

Mity dotyczące wędzidełka podjęzykowego:

Wędzidełko wystarczy podciąć tylko raz – nieprawda- wędzidełko czasem trzeba podcinać wielokrotnie w celu uzyskania najlepszych efektów. (znane są przypadki podcinania wędzidełka po 5- 6 razy). Dzieje się tak dlatego, że podczas zabiegu nie wiadomo jeszcze jaki efekt się osiągnie)

Jest to zabieg bolesny- nieprawda- jest to zabieg w 100% bezbolesny bo wykonywany w znieczuleniu miejscowym

Wymaga całej skomplikowanej operacji po której dziecko odczuwa duży dyskomfort- nieprawda- zabieg trwa kilka minut, od razu po nim można jeść (poza kwaśnymi pokarmami typu cytryna, sok z ogórka).

Wykonuje się go jedynie w znieczuleniu całkowitym- nieprawda- zabieg podcinania wędzidełka językowego, wykonuje się w znieczuleniu miejscowym i trwa on parę minut.

Czasem potrzebne jest wykonanie większego zabiegu ale nie w przypadku zwykłego podcięcia.

Wędzidełko językowe da się rozciągnąć- nieprawda- ćwiczeniami oraz masażami my wędzidełko językowe możemy „rozćwiczyć”, poprawić jego sprawność ruchową, ale nie uzyskamy nimi wzorcowej wymowy, uzyskamy jej gorszą wersję.

O skróceniu wędzidełka językowego mówimy wtedy kiedy przy wysuwaniu języka do brody rysuje się na nim tzw. „serduszko”. Nieprawda- brak serduszka nie wyklucza skróconego wędzidełka

Dlatego drogi Rodzicu pamiętaj- kiedy logopeda kieruje Cię do innego specjalisty-udaj się z dzieckiem na konsultacje.

Źródło :zasoby Internetu ( na podstawie informacji ze szkolenia „Dyslalia ankyloglosyjna”-

o krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skutecznej terapii- dr B. Ostapiuk)

[1] E.M. Skorek „Słownik logopedyczny”

[2] E.M.Skorek „ Oblicza wad wymowy” Warszawa 2001 s.56

Prawidłowe wędzidełko podjęzykowe

Poniżej prezentowane są przykłady skróconego wędzidełka u niemowląt oraz starszych dzieci.

Skrócone wędzidełko u niemowląt: 

{gallery alignment="center"}wydarzenia/2020-2021/logopeda/04-14-wedzidelko/b/{/gallery}

Skrócone wędzidełko podjęzykowe u starszych dzieci:

 {gallery alignment="center"}wydarzenia/2020-2021/logopeda/04-14-wedzidelko/c/{/gallery}